فرمت های عکس بسیار زیاد و متنوعی وجود دارد که هرکدام ویژگی خاص خود و استفاده منحصر به فردی دارند. این فرمت ها به دو دسته اصلی فایل تصویری شطرنجی و فایل تصویری برداری تقسیم می‌شوند. این دو دسته به Raster و Vector نیز معروف هستند. 

رایج ترین فرمت های عکس نظیر JPEG و PNG در گروه تصاویر شطرنجی قرار دارند. این نوع تصاویر به صورت پیکسلی هستند. هر پیکسل براساس وضوح تصاویر، موقعیت و نسبت مشخصی دارد. اکثریت عکس های مشاهده شده در اینترنت، از قالب تصویر Raster استفاده می‌کنند. 

قالب های تصویری مانند AI، SVG ، PDF و انواع فایل های تصاویر برداری (Vector) هستند. این نوع فایل ها از انعطاف بیشتری برخوردارند. گرافیک بُردار اینجور تصاویر از سیستم مجموعی از خطوط و منحنی ها در صفحه‌ای دکارتی استفاده می‌کنند. همچنین تصاویر بُرداری (Vector) در مقایسه با مساحت کل، مقیاس پذیر هستند. شما می‌توانید وضوح عکسهای وکتور را بدون محدودیت و افت کیفیت بزرگنمایی کنید. در ادامه با ما همراه باشید تا با انواع فرمت عکس آشنا شوید.

یکی از پرکاربردترین فرمت های عکس JPG یا JPEG می‌باشد. (Joint Photography Experts Group) این فرمت با کلیه نرم افزارهای ادیت و نمایش دهنده سازگار است. این فرمت قادر است بدون اینکه کیفیت تصویر به طور محسوس کاسته شود، آن را 10 تا 20 برابر فشرده کند. فرایند ذخیره‌سازی داده با این فرمت از روش های با اتلاف محسوب می‌شود، زیرا باعث از دست رفتن مقداری از اطلاعات دریافتی خواهد شد. این قالب تصویری از 16 میلیون ترکیب رنگ گوناگون برخوردار است که تنظیمات وضوح، اشباع رنگ، کنتراست و … به طور پیشفرض بر روی آن اعمال می‌شود.  

اگر به تصویر پایین دقت کنید، متوجه تفاوت بین فرمت های RAW و JPEG خواهید شد. اگر چه فایل‌های RAW فایل‌های سنگینی بوده و حجم زیادی از حافظه می‌گیرند، اما ارزش واقعی آنها در هنگام ویرایش مشخص می‌شود. برخلاف فرمت JPEG که ممکن است هنگام فشرده سازیِ تصویر جزئیات آن از بین برود، فایل RAW تمام آن داده‌ها از جمله داده‌های رنگ و جزئیات مربوط به هایلایت‌ها و سایه‌ها را حفظ می‌کند. درنتیجه به ویرایش کوچک‌ترین جزئیات تصاویر دسترسی دارید و می‌توانید آن‌ها را تغییر دهید.

این قالب تصویری برای رفع محدودیت هایی که در فرمت JPG وجود داشت، به میدان آمد. تصویر RAW امکان ویرایش و انجام عملیات بیشتری را در مراحل پس از ثبت تصویر دارد. همچنین هنگام فشرده سازی، نسبت به قالب JPEG اطلاعات کمتری از بین خواهد رفت. این فرمت در بین عکاسان حرفه‌ای بسیار محبوب است. البته لازم به ذکر است به علت نوظهور بودن این قالب تصویری، برخی از نرم افزارهای ویرایش عکس خصوصا نسخه های قدیمی فوتوشاپ، در پردازش این نوع فایل مشکل دارند. چون این فرمت کمتر فشرده می‌شود، در نتیجه فضای زیادی را اشغال کرده و حجم بالایی دارد. فرمت DNG یک قالب غیراختصاصی برای دخیره فایل های RAW است.

TIFF مخفف (Tagged Image File Format) قالب زیاد رایجی نیست و توسط تمامی دوربین ها پشتیبانی نمی‌شود. با این حال پردازش آن در نرم افزارهای ویرایش عکس به سادگی امکان پذیر است. این فرمت برای عکاسی حرفه‌ای از JPG مناسب تر است، زیرا فشرده‌سازی کمتری دارد و از مدل رنگ CMYK پشتیبانی می‌کند. البته به دلیل فشردگی کمتر، فضای زیادی را اشغال خواهد کرد.

قالب ذکر شده فایل را فشرده نمی‌کند. در این صورت اطلاعات عکس از بین نخواهد رفت. همچنین حجم زیادی از فضا را اشغال می‌کند. این فرمت برای بارگذاری در سایت و کارهای این چنینی کاربردی ندارد؛ اما برای چاپ و پرینت گزینه بسیار مناسبی است. البته این نوع فایل تصویری عملا منسوخ شده می‌باشد.

هنگام مقایسه BMP با JPEG متوجه می‌شوید که با وجود حجم بالای BMP نسبت به JPEG، کیفیت بسیار بیشتری را به ما ارائه می‌دهد. شفافیت و کیفیت و عمق رنگ در BMP بسیار بالاتر است. شاید JPEG برای ذخیره عکس ها در تلفن همراه گزینه مناسبی باشد، اما هنگام چاپ اصلا گزینه قابل مقایسه‌ای با BMP نیست.

یکی دیگر از پرکاربردترین و محبوب ترین فرمت های عکس PNG می‌باشد که کامل آن (Portable Network Graphic) است. این نوع فایل تصویری در بین طراحان سایت طرفداران زیادی دارد. دو مدل تصویر PNG وجود دارد :

1. مدل PNG-8 : این مدل فایل تصویری از 256 رنگ پشتیبانی می‌کند. حجم تصاویر آن بسیار پایین است. با این وجود کیفیت تصاویر همچنان حفظ می‌شود. در مواردی که رنگ ها محدود است کاربرد زیادی می‌تواند داشته باشد. 
2. مدل PNG-24 : قابلیت ذخیره‌سازی 16 میلیون ترکیب رنگ را دارد. تصاویر را بصورت ترنسپرت و با کیفیت بالا ذخیره می‌کند. توسط اغلب نرم افزارها پشتیبانی می‌شود و بسیار رایج و کاربردی است.

یکی از مهم ترین فرمت ها به ویژه در حوزه وب، همین فرمت WebP است. این فرمت اولین بار توسط شرکت گوگل ابداع و مورد استفاده قرار گرفت. به این دلیل که بتواند JPG و PNG را کم حجم تر کند. این نوع فایل، تصاویر را برای بارگذاری سریع و آسان بر روی صفحات وب آماده می‌سازد. با استفاده از این فرمت، ترافیک کمتری به عکس ها اختصاص داده خواهد شد.

این نوع تصویر بر پایه تصاویر Vector عمل می‌کند. ذخیره عکس ها بدون کاستن از کیفیتشان، یکی از ویژگی های خوب آن است. این فرمت برای هر تصویر رزولوشن متفاوتی متناسب با آن عکس اعمال می‌کند و آنها را با کیفیتی فوق العاده نمایش می‌دهد. حجم فایل های این نوع تصویر بسیار اندک است. امکان ویرایش آن در نرم افزارهای illustrator، Sketch و سایر نرم افزارهای ویرایش عکس برداری وجود دارد. قابلیت های ویژه‌ای همانند اعمال افکت های شناور و تنظیم ویژگی های مختلف تصویر را نیز دارد. ترسیم نمودار، طراحی لوگو، ساخت انیمیشن و جلوه های ویژه از انواع کاربردهای این فرمت می‌باشد.

قالب پرطرفدار GIF که آن را با نام گیف می‌شناسیم، توسط شرکت Compuserve ارائه شد. باتوجه به تنوع رنگ کم و فشرده‌سازی قوی‌ای که دارد، حجم کمی را اشغال خواهد کرد. علاوه بر تصاویر ثابت، قابلیت ذخیره‌سازی و نمایش تصاویر متحرک را نیز دارد. این فرمت از 256 ترکیب رنگ پشتیبانی می‌کند و برای تصاویر تبلیغاتی و بنرها در فضای مجازی گزینه مناسبی است. 

به تفاوت کیفیت GIF و JPEG در تصویر زیر دقت کنید. همانطور که مشاهده می‌کنید، وضوح پیکسل ها و همچنین کیفیت رنگ ها در JPEG از GIF بهتر است. با این حال باید توجه داشته باشید که برای تصاویر متحرک نمی‌توانید از JPEG استفادهکنید. پس با این تفاسیر می‌توان گفت استفاده از دو قالب JPEG و GIF می‌تواند در دو زمینه کاملا مختلف صورت بگیرد. نکته‌ای که وجود دارد این است که با وجود کیفیت کمتر فایل GIF، از فایل JPEG حجم بیشتری دارد.

فرمت پیش فرض برای ذخیره فایل در نرم افزار فوتوشاپ، PSD می‌باشد. این نوع فایل ها در کلیه ورژن های نرم افزار فوتوشاپ قابل اجرا و ویرایش هستند. اینکه آن را در چه نسخه‌ای از فوتوشاپ ذخیره کرده‌اید تفاوتی ندارد، با هر ورژنی می‌توانید آن را باز کرده و استفاده کنید. همچنین می‌توانید از فایل های PSD در سایر نرم افزارهای مولتی مدیا از کمپانی ادوبی با حفظ ویژگی های آن استفاده کنید. نرم افزارهایی مانند illustrator و … ذخیره شدن این عکس ها بصورت لایه باز، امکانات فراوانی را به شما ارائه می‌دهد. در فایل لایه باز شما می‌توانید اجزاء مختلف تصویر را جابجا کرده و در آنها تغییر ایجاد کنید. 

فرمتی که به تازگی منتشر شده و شاید تا قبل از این، اسمش را نشنیده باشید. یک فرمت بسیار کارامد برای بارگذاری در سایت و بالا رفتن سرعت سایت محسوب می‌شود. دلیل این بیشتر شدن سرعت، این است که فایل avif حتی از webp هم کم حجم تر است و کیفیت بالاتری را نیز ارائه می‌دهد. شاید با این حرف ها وسوسه شوید تا به سراغ استفاده از این فرمت بروید؛ اما عجله نکنید. تا به امروز فقط 5 صدم درصد از مرورگرها قادر به پشتیبانی از فایل هایی با این مضمون هستند. پشتیبانی از avif در مرورگرهای کروم 85 و فایرفاکس 80 به بعد امکان پذیر است.

در تصاویر زیر، می‌توانید مقایسه بسیار خوبی از فرمت های متفاوت مشاهده نمایید. در این تصاویر می‌توان به راحتی فرمت ها را از لحاظ کیفیت و شفافیت بررسی کرد و تصمیم گرفت که کدام قالب گزینه‌ای مناسب برای کارهای مختلف است. دقت در انتخاب چنین مواردی، کیفیت کار ما را بالا برده و حرفه‌ای بودن را ثابت می‌کند.

حال با معروف ترین و پرکاربردترین فرمت های تصاویر آشنا شده‌اید. هنگام عکسبرداری و یا آپلود تصاویر در فضای مجازی و وبسایت ها به پسوند آن توجه کرده و درصورت مغایرت و ناهماهنگ بودن با پلتفرم مورد استفاده، فرمت آن را با استفاده از نرم افزارها و یا سایت تبدیل فرمت آنلاین تغییر دهید. همچنین با کمک نرم افزار تغییر فرمت فایل به آسانی و تنها با گوشی موبایل خود فرمت عکس ها را به هم تبدیل کنید.